اصول اولیه حسابداری مجموعهای از قوانین و دستورالعملهای کلی است که سازمانها برای گزارش دادن تمام حسابها و صورتهای مالی باید از آنها تبعیت کنند. هر چند اکنون اصول حسابداری جهانی که نزد همه پذیرفته شده باشد وجود ندارد، با این حال چارچوبهای حسابداری بسیاری هستند که اصول حسابداری استاندارد را تعریف میکنند.
حسابداری چیست؟
حسابداری یکی از کاربردیترین رشتههایی است که با همه مشاغل در ارتباط است و جزء نیازهای اولیه در هر کسب و کار موفق به شمار میرود. در روند ثبت معاملات مالی، جمعبندی و تجزیه و تحلیل گزارشات مختلف و نظارت بر همه این موارد از اصول اولیه حسابداری استفاده میشود. این دانش تخصصی موجب بهرهوری هر چه بیشتر یک سازمان میشود.
در یک تجارت باید بستانکاریها و بدهیها، هزینهها، درامدها و همه گزارشها به صورت دقیق ثبت شوند. حسابداری کار ثبت رخدادهای مالی را بر عهده دارد که با استفاده از آن میتوان همه اطلاعات مربوط به معاملات و رخدادهای مالی یک شرکت را گردآوری و تجزیه و تحلیل کرده و سرانجام از این اطلاعات گزارشهایی را برای ارائه به مدیر یا مدیران استخراج کرد.
عناصر و پایههای اساسی حسابداری
داراییها، بدهیها، سرمایه، درآمد و هزینهها عناصر اصلی در اصول اولیه حسابداری هستند که در حسابداری به صورت زیر تعریف شدهاند:
– داراییها (Assets)
همه اموال و منابع اقتصادی که در معاملههای اقتصادی به دست میآیند یا به زبان سادهتر در عملیات اقتصادی و مالی مجموعهای از منابع اقتصادی تحت مالکیت واحد تجاری در میآید که بر مبنای فاکتور پول مورد ارزیابی قرار میگیرند و به آن دارایی میگویند. به عنوان مثال میتوان از پول نقد، موجودی کالا، زمین، ساختمان، ماشینآلات، اسباب و اثاثیه اداری و اوراق بهادار به عنوان نمونههایی از داراییها در حسابداری نام برد.
– بدهیها (Debts)
بدهیها یکسری تعهدات هستند که یک شرکت در برابر اشخاص و شرکتهای دیگر دارد که از معاملات و رویدادهای سابق نشأت میگیرند و باید با پرداخت پول یا تحویل کالا یا انجام خدمات یا انتقال سایر اقلام داراییها تسویه شوند. شرکتها بر مبنای نوع و میزان فعالیت و معاملات خود بدهیهای مختلفی مثل بستانکاران، اسناد پرداختنی و وامها دارند.
– سرمایه (Capital)
این مفهوم به معنای وجوه نقد و سایر داراییهای مالی است که توسط یک فرد یا تجارت نگهداری میشود و مجموع کل منابع مالی مورد استفاده برای رشد و ایجاد ثبات مالی است. سرمایه میتواند شامل وجوهی باشد که در حساب سپرده نگهداری میشود یا ماشینآلات ملموس مثل تجهیزات تولید، ماشینآلات، ساختمانهای ذخیرهسازی و …
بهتر است بدانید سرمایه با پول فرق دارد. پول برای خرید کالاها و خدمات مصرف میشود. اما سرمایه طول عمر بیشتری دارد و برای تولید ثروت در سرمایهگذاری به کار میرود. سرمایه شامل ماشین، حق ثبت اختراع، نرم افزارها و برندها میشود. تمام اینها داراییهایی هستند که به وسیله آنها میتوانید ثروت بیافرینید.
– درآمد (Income)
درآمد مبلغی است که یک فرد یا یک سازمان در طی زمانی معین از محل کالاها یا خدماتی که برای دیگران ایجاد کرده یا سرمایهگذاریهایی که داشته است، به دست میآورد. درامد اغلب برای تأمین مخارج روزانه به مصرف میرسد. درآمد از راه ضرب قیمت فروش کالاها و خدمات در تعداد واحدها یا مقدار فروخته شده محاسبه میشود.
– هزینهها (Expenses)
سازمانها و شرکتها برای اداره امور و انجام دادن فعالیتهای مرتبط با کسب درآمد، مخارجی مثل خرید مواد و پرداخت دستمزد، اجاره، آب و برق و … انجام میدهند که موجب خروج وجه نقد و کاهش سایر داراییها و یا افزایش بدهیهای سازمان میشود که به آن مخارج ایجاد شده که منافعی در آینده ندارد، هزینه گفته میشود.
بعضی از متخصصان هم درآمد را افزایش ناخالص داراییها و یا کاهش ناخالص بدهیها و هزینهها را کاهش ناخالص داراییها و یا افزایش ناخالص بدهیها که از فعالیتهای انتفاعی واحد تجاری نشأت میگیرد و باعث ایجاد تغییر در سرمایه میشود، تعریف کردهاند.
اصول اولیه حسابداری چیست؟
اصول اولیه حسابداری قوانین و مقرراتی هستند که سازمانها باید در زمان گزارش اطلاعات مالی از آنها تبعیت کنند. حسابداری بر مبنای یکسری از مفروضات و اصول تشکیل شده که اکثر افراد، این مفروضات و قوانین را با عنوان اصول حسابداری میشناسند. آشنایی با این اصول به افراد کمک خواهد کرد تا درک بهتری از حسابداری داشته باشند و قسمتهای گوناگون آن را بهتر بشناسند.
اصول حسابداری در حقیقت یک الگوی جامع برای انجام امور حسابداری است که مطابق با دیدگاه بزرگترین متخصصان در این زمینه، اصلیترین و مهمترین سازه این حرفه است. اصول حسابداری در کنار مفروضات بنیادی مفاهیم اولیه حسابداری را تشکیل میدهند. پایههای دانش حسابداری بر مبنای همین دو قسمت بنا شده است. منشأ ظهور اصول حسابداری، در حقیقت مفروضات حسابداری بوده است. تهیه و تنظیم صورتهای مالی و عرضه گزارشها بدون دانستن مفروضات بنیادی اصول و مفاهیم حسابداری امکانپذیر نیست.
– اصل تعهدی
هر معامله حسابداری باید به محض انجام بدون معطلی برای دریافت جریان نقدی آن معامله گزارش شود. اصل تعهدی مستلزم آن است که معامله باید بدون توجه به جابهجایی وجه نقد ثبت شود. باید در سوابق حسابداری و صورتهای مالی در زمان انجام معامله ثبت شود، نه بر اساس دوره ورود هزینه و درآمد. با انجام این کار، به جای جریان پولی، استاتیک مالی را مشخص می کنید.
– اصل سازگاری
اصل سازگاری مستلزم پیروی از همان اصل حسابداری برای ثبت تراکنشهای مالی برای حفظ ثبات است. حسابرسان بیشتر این سؤال را دارند که کسب و کارها چگونه از این اصل خاص پیروی میکنند. این اصل بر روی سازگاری روشها و سیاستهایی که در تهیه اطلاعات مالی در طول هر دوره اعمال میشود، تمرکز دارد. هر گونه تغییری که در روشها و سیاستها رخ میدهد باید در صورتهای مالی مستند شود. انتظار میرود که کسب و کارها در هنگام پیروی از اصول خاصی سازگار باشند، مگر اینکه اصول عملکردی بهتری وجود داشته باشد.
– اصل هزینه
این اصل معاملات را ثبت میکند زیرا قیمتهای اصلی عینی هستند و ارزش دارایی را ثابت میکنند. اصل هزینه بیان میکند که هر دارایی (سرمایهگذاریهای صاحبان سهام، بدهیها یا هر دارایی کوتاهمدت و بلندمدت) باید هنگام خرید یا تحصیل در بهای تمام شده اصلی خود ثبت شود زیرا این مقدار به دلیل تورم یا استهلاک قابل تغییر نیست.
– اصل موجودیت اقتصادی
هرگونه تراکنش تجاری باید جدا از فعالیتهای مالک یا شرکای تجاری ثبت شود. اصل موجودیت اقتصادی مستلزم آن است که سوابق بانکی و حسابداری نباید با داراییها و بدهیهای واحدهای مختلف در یک تجارت مخلوط شود. هنگام ثبت هر معامله تجاری باید آن را به نهاد مربوطه (سازمان دولتی، شرکت و غیره) اختصاص داد. این کار برای جلوگیری از سردرگمی در سوابق مالی و سهولت تشخیص بین فعالیت های تجاری در طول حسابرسی انجام می شود.
– اصل افشای کامل
ثبت کلیه اطلاعاتی که ممکن است بر درک خواننده از صورتهای مالی تأثیر بگذارد. اصل افشای کامل بیان میکند که با توجه به کمیسیون بورس و اوراق بهادار، ثبت اقلامی که حداقل 5 درصد از کل داراییها را در ترازنامه نشان میدهند، توصیه میشود، حتی اگر استانداردهای ثبت معاملات غیرمادی را اعمال نمیکنند.
– اصل قابلیت اطمینان
این مفهوم فقط مستلزم ثبت معاملاتی است که میتواند توسط اسناد رسمی که حسابرسان بررسی می کنند اثبات شود. الزام اصل قابلیت اطمینان این است که حسابداران بتوانند با استفاده از شواهد اثبات شده مبنی بر وجود معامله، اطلاعات دقیق و مرتبط را در سوابق حسابداری سازمان ارائه دهند. از مصادیق اسنادی که میتوان به عنوان مدرک واقعی پذیرفت، فاکتور، رسید خرید، صورتحساب بانکی، چک باطل و … است.
– اصل دوره زمانی
اصل دوره زمانی ایجاد گزارشهای حسابداری را در یک دوره استاندارد الزامی می کند. این اصل بیان میکند که کسبوکارها باید همزمان با تولید صورتهای مالی خود، سوابق حسابداری ایجاد کنند تا به اصطلاح ثبات در گزارشدهی ایجاد شود و به مدیران اجازه میدهد تا عملکرد کلی کسبوکار را بر اساس معیارهای مختلف از سوابق ایجاد شده در دورههای یک ماهانه، سه ماهه یا به صورت سالانه پیگیری کنند.
با اصول اولیه حسابداری بیشتر آشنا شوید
هر سازمانی از استفاده از اصول حسابداری یک هدف نهایی دارد و آن این است که اطمینان یابد صورتهای مالی شرکت کامل، سازگار و قابل قیاس است. این مسئله تحلیل و استخراج اطلاعات مفید از صورتهای مالی شرکت، همچون دادههای رو به رشد طی یک بازه زمانی را برای سرمایهگذاران راحتتر میکند.
هیئت استانداردهای حسابداری مالی ایران مجموعهای استاندارد از اصول حسابداری در ایران را فراهم میکند که آن را به عنوان اصول پذیرفته شده حسابداری در ایران میشناسند. هر فردی که در جایگاه حسابدار یا حسابرس در حوزه حسابداری مشغول به کار است یا میخواهد به این حوزه وارد شود، باید از استانداردهای حسابداری بهخصوص استانداردهای حسابداری پرکاربرد شناخت کافی داشته باشد.
صورتهای مالی اساسی در حسابداری
ترازنامه که به آن صورت وضعیت مالی نیز میگویند، داراییها، بدهیها و حقوق مالکانه یک واحد تجاری را در پایان هر دوره حسابداری گزارش میدهد. صورت سود و زیان، درآمدها و هزینههای عملیاتی و غیرعملیاتی و سود با زیان عملیات متوقف شده و در نتیجه سود یا زیان خالص را گزارش میدهد. بنابراین این صورت مالی، عایدات یک سازمان را در یک دوره حسابداری تهیه میکند. صورت سود و زیان جامع، شامل خلاصهای از مبادلات تأثیرگذار بر حقوق مالکانه به جز مبادلات مالکانه طی یک دوره حسابداری است. صورت جریان وجوه نقد به طور خلاصه، جریانهای نقدی ورودی و خروجی ناشی از فعالیتهای عملیاتی، بازده سرمایهگذاریها و سود پرداختی برای تأمین مالی، مالیات بر درآمد، سرمایهگذاری و فعالیتهای تأمین مالی در یک دوره حسابداری را شامل میشود.
اصول اولیه و اساسی در حسابداری کدامها هستند؟
اصول اولیه و اساسی حسابداری که در انواع حسابداری یکسان هستند، زیرساخت اصلی گزارشگیری مالی را تشکیل میدهند. این اصول 4 پایه اساسی دارد که نتیجه بررسی، تجربه و تحلیل طولانیمدت اساتید حوزه حسابداری است. وجود اطلاعات مالی روشن و قابل مقایسه یکی از عوامل مهم تصمیمگیری آگاهانه بوده و در رشد و توسعه اقتصادی بسیار تأثیرگذار است.
هر چند اطلاعات مالی را میتوان از منابع گوناگون استخراج کرد با این حال اکنون هسته اولیه منابع اطلاعات مالی را صورتهای مالی تشکیل میدهند و تقریباً حسابداران مسئول تهیه و ارائه این صورتها هستند. صورتهای مالی اساسی آیتمهایی مانند صورت سود و زیان، ترازنامه، صورت گردش وجوه نقد و یادداشتهای توضیحی را شامل میشود.
تجزیه و تحلیل این صورتها در ارزیابی و بررسی وضعیت مالی گذشته، حال و آینده شرکت به مدیران کمک میکند. هدف از ارائه گزارشگری مالی، پاسخ دادن به نیازها و خواستههای اطلاعاتی استفادهکنندگان برون سازمانی است. هدف اصلی گزارشگری مالی بیان آثار اقتصادی رویدادهای مالی بر شرایط و عملکرد واحد تجاری برای کمک به اشخاص خارجی است.
با توجه به نظر هیئت تدوین استانداردهای حسابداری، گزارشگری مالی نه فقط صورتهای مالی بلکه ابزارها یا روشهای اطلاعرسانی را نیز در بر میگیرد. این ابزارها به طور مستقیم یا غیرمستقیم با اطلاعاتی سروکار دارند که به کمک حسابداری ارائه میشود. یعنی اطلاعاتی در مورد منابع شرکت، داراییها، بدهیها، سود و … .
مزایای استفاده از اصول اولیه حسابداری
– مقایسهها
شرکتهایی که از اصول اولیه حسابداری استفاده میکنند، میتوانند به راحتی اظهارات خود را با سایر شرکتهای حوزه کاری مشابه که از اصول یکسان استفاده میکنند، مقایسه کنند. این نکته به این دلیل است که آنها یک دستورالعمل مشترک برای تهیه بیانیه دارند. مقایسهها مهم هستند زیرا به شرکتها کمک میکنند تا عملکرد مالی خود را با دیگران بسنجند و اشتباه خود را اصلاح کنند. مقایسه بین دورهای نیز روند عملکرد را از یک دوره به دوره دیگر نشان میدهد.
– کنترل
هیئتهای حسابداری که اصول حسابداری را تهیه میکنند مانند هیئت استانداردهای حسابداری مالی قادر به کنترل تهیه صورتهای مالی هستند. کنترل ضروری است، زیرا از تهیه صورتهای حسابداران غیراخلاقی که منعکسکننده دیدگاه واقعی و منصفانه از عملکرد مالی شرکت نیستند، جلوگیری میکند. اظهارات نادرست ممکن است شرکت را به مشکل مالی و ورشکستگی سوق دهد.
– سهولت حسابرسی
شرکتهایی که از اصول حسابداری استفاده میکنند میتوانند به راحتی حسابرسی شوند؛ زیرا حسابرسان قبلاً از آن اصول آگاهی دارند. حسابرسان از این اصول برای حسابرسی صورتهای مالی شرکتها استفاده میکنند تا اطمینان حاصل کنند که اصول به طور کامل رعایت شده است. حسابرسی برای شرکتها مهم است زیرا آنها سهامداران را قادر میسازند تا اطمینان یابند که منابع آنها برای هدف درست استفاده میشود. حسابرسی قادر به کشف تقلب است و اعتبار صورتهای مالی را افزایش میدهد.
– انعطافپذیری
اصول حسابداری را میتوان در شرایط مختلف به کار برد. برای مثال، اصل تطبیق بیان میکند که درآمدها و هزینهها باید در دورهای که در آن اتفاق میافتد، اعم از دریافت وجه نقد یا عدم دریافت وجه نقد، مطابقت داشته باشند. این اصل را میتوان در هر نوع کسب و کاری اعم از لیزینگ یا مراقبتهای بهداشتی یا بانکی مورد استفاده قرار داد زیرا همه بنگاهها متحمل هزینه و درآمد میشوند. بنابراین میتوان از اصول حسابداری برای معاملات غیرمنتظره استفاده کرد.
حسابرسی یک بررسی خارجی از دقت گزارشگری مالی یک شرکت است. اکثر حسابرسیها توسط شرکتهای حسابداری دولتی در دورههای زمانی مشخص، مانند دورههای حسابداری سه ماهه یا سالانه انجام میشود.
سایر مزایای استفاده از اصول اولیه حسابداری
- پرهیز از کارکرد سلیقهای
- قابل مقایسه بودن خروجیها
- برابرسازی سیستم حسابداری
- میسر کردن وارسی در دورههای مختلف مالی
- قابلیت ارائه به مراکز وارسی یگانه همچون ادارات و سازمانها
- به وجود آوردن دستورالعمل آشکار و معلوم
- قابل استفاده بودن نتایج حسابداری برای همگان
چهار شگفتانگیز حسابداری
برای دستیابی به سود حسابداری، باید چهار مرحله زیر را برای رسیدن به هدف خود انجام دهید: ثبت، تکرار، تفسیر و تجزیه و تحلیل. بیایید هر یک از آنها را تعریف کنیم تا اصول اصلی را به طور کامل درک کنیم.
مرحله 1. ضبط
این مرحله شناسایی و ثبت تمام تراکنشهای شماست. اگر جریان نقدی کسب و کار خود را پیگیری کنید، در صورت بروز مشکلات، همیشه قادر خواهید بود آنها را تعیین کنید. مزیت اصلی مرحله ضبط این است که شما همیشه از تمام عملیاتهایی که در تجارتتان اتفاق میافتد آگاه هستید. ممکن است آنها فقط یک دسته از اعداد به نظر بیایند که راه طولانی در پیش دارند، اما شما قبلاً این مسیر را شروع کردهاید!
مرحله 2. تکرار
خیلی خوب است که آمار ماه قبل را دارید، اما این کافی نیست، باید بتوانید تمام سودهای کسب و کار خود را در مدت زمان طولانی مقایسه کنید. برای این کار باید جزئیات مهم حسابداری را ثبت کنید. حتی تجزیه و تحلیل تنها دو نمودار میتواند در ارزیابی وضعیت مالی کسب و کار شما اهمیت زیادی داشته باشد.
مرحله 3. تفسیر
نکته اصلی در تمام این مراحل این است که بفهمید چه کاری انجام میدهید و بتوانید تمام اعدادی را که در رایانه خود دارید در پایان ماه بخوانید. این فقط به این معنی نیست که «دو بد است و بیست خوب است»، بلکه به معنای درک این است که این «دو» و «بیست» چه چیزی را نشان میدهند و چه اهمیتی برای کسب و کار شما دارند.
مرحله 4. تجزیه و تحلیل
پس از سه مرحله قبلی، در نهایت تصویر کامل را دارید و میتوانید شروع به تجزیه و تحلیل هر کاری که خود و شرکتتان در یک زمان معین انجام دادهاید، کنید. این امر به شما دانش اساسی حسابداری میدهد تا در مورد هر احتمالی که ممکن است در رشد و توسعه تجارت شما مفید باشد فکر کنید.
چرا باید اصول اولیه حسابداری را یاد بگیریم؟
تمام کسب و کارها تقریباً به یک حسابدار و یا تیم حسابداری نیاز دارند و این موضوع موجب شده فرصتهای شغلی بسیاری برای این حوزه وجود داشته باشد. با این حال این کار به تجربه و مهارت بسیاری احتیاج دارد. اصول حسابداری یکی از مهمترین مفاهیم در این حوزه است که میتوان با یادگیری آنها امور مالی را آسانتر انجام داد و در این زمینه تجربه کافی و آگاهی لازم را به دست آورد. هدف مهم از یادگیری اصول اولیه حسابداری، مهارت ایجاد ارتباط با دانش اقتصادی یا زبانی قابل فهم از شغلی به شغل دیگر است.
چرا اصول اولیه حسابداری برای هر کسب و کاری بسیار مهم هستند؟
به عنوان یک حسابدار، میدانید که اصول حسابداری قوانینی برای گزارشگری اطلاعات مالی هستند. اما شما همچنین میدانید که این اصول فقط چکلیستهای دلخواه نیستند. آنها در طول قرنها به عنوان بخشی از یک سیستم چک و تعادل طراحی شدهاند تا اطلاعات قابل اعتمادی در مورد شرکتها در اختیار سرمایهگذاران قرار دهند.
اگر در حال کسب تجربه هستید و کاملاً مطمئن نیستید که تعریف حسابداری چیست و این اصول چگونه کار میکنند، باید بدانید که اصول حسابداری تأثیر بسیار واقعی بر مشاغل و سودآوری آنها دارد. بدون رعایت این استانداردها، صورتهای مالی برای تمام کسب و کارها کاملاً غیرقابل اعتماد و بیفایده خواهد بود. به طور خلاصه، اصول حسابداری اهمیت بسیار زیادی دارد.
هدف از اصول اولیه حسابداری چیست؟
اصول حسابداری قوانین و دستورالعملهایی هستند که حسابداران باید از آنها پیروی کنند تا اطمینان حاصل شود که صورتهای مالی آنها منعکسکننده دقیق عملکرد شرکت هستند. این اصول برای موارد زیر تبیین شده است:
- اطمینان حاصل شود که صورتهای مالی کامل، سازگار و قابل مقایسه در یک دوره زمانی مشخص هستند.
- کمک به سرمایهگذاران در شناسایی ریسک؛
- اندازهگیری عملکرد و تصمیمگیری آگاهانه؛
- به سرمایهگذاران کمک میکند تا ارزش منصفانه داراییها، بدهیها و حقوق صاحبان سهام را درک کنند.
انواع حسابداری
اکنون که با اصول اولیه حسابداری آشنا شدید، بد نیست با انواع حسابداری نیز به طور خلاصه آشنا شوید. هر یک از زیرشاخههای این علم هدف خاصی را دنبال میکنند و با توجه به نوع سازمان یا شرکت، موردنیاز هستند.
- حسابداری مالیاتی: سازمان دارایی و امور مالیاتی
- حسابداری دولتی: حسابدار یا عامل ذی حساب در تمام ادارات دولتی و سازمانها
- حسابداری مالی: انجام امور حسابداری تمام مؤسسات تجاری و غیرانتفاعی
- حسابداری صنعتی: حسابداری در واحدهای تولیدی و صنعتی
- حسابداری بانک: متصدی و سرپرست شعب بانک
- حسابداری بیمه: حسابداری در دفاتر مؤسسات کوچک و بزرگ بیمه
امکان دستهبندی حسابداری در میان انواع شرکتهای گوناگون هم وجود دارد:
- حسابداری خدماتی
- حسابداری بازرگانی
- حسابداری تولیدی
سخن پایانی
برای بررسی و ایجاد گزارشهای مالی با جزئیات زیاد و مطمئن باید با اصول حسابداری و مفروضات حسابداری آشنا شوید. الزامات اولیه حسابداری زیرساخت حسابداری را تشکیل میدهند. اصول حسابداری بر مبنای مفروضات حسابداری شکل میگیرد. منظور از اجرای مفروضات و اصول حسابداری، یکپارچهسازی آن و اجرای درست و ریز به ریز آن است. به صورتی که همه گزارشهای مالی قابل اعتماد کردن باشند. بعد از اجرای این قوانین، خروجیها قابل سنجش و وارسی خواهند بود.
[faq-schema id=”53238″]